ဘ႑ာေရး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ
ဘတ္ဂ်က္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသားဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရး၏ ဒီမိုကေရစီလုပ္ငန္းစဥ္အတြင္း ျပည္သူလူထုမွ ပူးေပါင္းပါ၀င္ရာ၌ အေရး ပါသည့္ ကြင္းဆက္တစ္ခုျဖစ္သည္။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြင္း အဖြဲ႕အစည္းရာေပါင္းမ်ားစြာမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားသည္ ဘတ္ဂ်က္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈႏွင့္ ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈဆိုင္ရာ ကမာၻ႕ညီလာခံႀကီးတစ္ရပ္ကို တန္ဇန္းနီးယား၌ က်င္းပခဲ့ၾကသည္။
ညီလာခံသေဘာတူညီခ်က္တစ္ခုမွာ -
"ျပည္သူ႔ဘ႑ာႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားအတြင္း ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈသည္ ႏို္င္ငံသူႏိုင္ငံသားတိုင္း၏ အေျခခံ အခြင့္အေရးႏွင့္ တာ၀န္တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။" ထို႔ျပင္ "ျပည္သူ႔ဘ႑ာမ်ားသည္ ျပည္သူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ထည့္၀င္မႈႏွင့္ အမ်ားပိုင္ အစိုးရပစၥည္းမ်ားမွ ေဖာ္ထုတ္ရရွိသည့္ ၀င္ေငြမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း" ကိုလည္း မီးေမာင္းထုိးျပခဲ့ၾကသည္။
၎တို႔ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ အေျခခံမူမ်ားႏွင့္ ထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားသည္ ဘ႑ာေရးပြင့္လင္းျမင္သာမႈေၾကညာစာတမ္းႀကီး၏ တစ္စိတ္ တစ္ေဒသျဖစ္လာခဲ့သည္။ ယင္း၌"ကၽြႏ္ုပ္တို႔မွ ဘတ္ဂ်က္မ်ားခ်မွတ္ရန္ႏွင့္ အစိုးရက႑တိုင္းရွိ ဘ႑ာေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ပိုမိုပြင့္လင္းျမင္သာလာေစရန္၊ ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈရွိေစရန္အတြက္ အတူတကြလက္တြဲ၍ အားထုတ္ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ လူထုမွ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ဘ႑ာ ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အက်ိဳးရလဒ္မ်ားကို သိသိသာသာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ လာေစၿပီး လူမ်ား၏ ရွင္သန္ ေနထိုင္မႈဘ၀မ်ားကို ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕ျပသခဲ့သည္။"
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံတကာဒီမိုကေရစီေန႔ အခမ္းအနားတြင္ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ ဦးသူရေရႊမန္းမွ "ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈႏွင့္ တာ၀န္ယူမႈရွိမွသာလွ်င္ ဒီမုိကေရစီ ေအာင္ျမင္ျဖစ္ထြန္းႏိုင္သည္" ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ျပည္သူ႔ေငြေၾကးစီမံခန္႔ခြဲရာ၌ တာ၀န္ယူမႈရွိျခင္းသည္ ေကာင္းမြန္သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑၏ အဓိကေသာ့ခ်က္ျဖစ္သည္။ လုပ္ ရည္ကိုင္ရည္၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးလမ္းစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ တိုးတက္မႈအစီရင္ခံစာႏွင့္ လူထုပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ားကို တိုင္းတာ အကဲျဖတ္ရန္ႏွင့္ စံသတ္မွတ္ရန္အတြက္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းကိရိယာ အေျမာက္အမ်ားရွိသည္။ ယင္းတို႔၌
• လူထုအသံုးစရိတ္ဆိုင္ရာ ဘ႑ာေရးေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား(PEFA)
• လူထုအသံုးစရိတ္ ျပန္လွန္သံုးသပ္မႈမ်ား (PER) – က်န္းမာေရး သို႔မဟုတ္ ပညာေရးကဲ့သို႔ေသာ က႑မ်ား
• လူမႈအသံုးစရိတ္ ခ်မွတ္ေရးနည္းလမ္းမ်ား – လူထုလိုအပ္ခ်က္မ်ားမွ အေရးႀကီးသည့္က႑မ်ား၌ သံုးစြဲသည့္အသံုးစရိတ္
• ဘ႑ာေရးပြင့္လင္းမႈစစ္တမ္းႏွင့္ အရအသံုးေငြစာရင္းစစ္ေဆးမႈကဲ့သို႔ေသာ ဘ႑ာေရးစစ္တမ္းမ်ား - ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိမရွိ အကဲျဖတ္တိုင္းတာျခင္း
• သုေတသနျပဳခ်က္အရ အမ်ားျပည္သူသိရွိေစရန္ ထုတ္ျပန္ေပးရမည့္ အဓိကဘ႑ာေရးစာတမ္းေပါင္း ရွစ္ခုရွိသည္။ အခ်ိဳ႕ ေသာ ဘ႑ာေရးစစ္တမ္းမ်ားသည္ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္အတြက္ လူထုလက္လွမ္းမွီႏိုင္သည့္ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားေပၚ အေျခခံကာ အလြယ္တကူေစာင့္ၾကည့္ႀကီးၾကပ္ႏိုင္သည္။ PEFA ႏွင့္ PER ကဲ့သို႔ေသာ စစ္တမ္းမ်ား အတြက္မူ ရႈပ္ေထြးသည့္ အကဲျဖတ္နည္းလမ္းကိရိယာမ်ားကို အသံုးျပဳရသည္။